دکتر فیصل عامری، عضو کمیته علمی همایش بین‌المللی« بهینه سازی قراردادهای بالادستی نفت و گاز» و همچنین عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی است؛ وی در زمینه حقوق بین‌الملل اقتصادی، حقوق رقابت و قرارداهای بالادستی نفت و گاز ید طولایی دارد. در زمینه قراردادهای نفت و گاز نیز، پیشتر، از ایشان مقالاتی منتشر شده است که در این میان می‌توان به مقاله «حقوق بین‌الملل انرژی با ارجاع خاص به قراردادهای دولتی و برخی از پیامدهای اقتصادی آن اشاره کرد. در ادامه، یادداشت ایشان را در خصوص ضرورت برگزاری، اهداف، محورها و دستاوردهای همایش و همچنین انتقال دانش فنی می‌خوانید:
ضرورت برگزاری نشست‌های بین‌المللی به‌منظور انتقال تکنولوژی
برای اینکه کشوری در حال توسعه بتواند با وابستگی‌های کمتری مواجه باشد و بتواند عملیات نفتی را انجام دهد، باید از قابلیت‌های فنی و مالی لازم برخوردار باشد. انتقال تکنولوژی از شرکت‌های خارجی و از بازار بین‌المللی از جمله راه‌ها و برنامه‌هایی است که می‌تواند در تحول فنی و صنعتی کشور، نقش مهمی ایفا کند. به همین جهت برگزاری همایش و نشست‌هایی در سطح بین‌الملل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ نه تنها همایش بلکه هر تشکل جمعی که منجر به نقل و انتقال دانش و اطلاعاتی باشد، زمینه را برای انتقال تکنولوژی (به‌خصوص تکنولوژی دانش بنیان درمقابل تکنولوژی علم بنیان) در دراز مدت فراهم می سازد.
قراردادهای نفتی ایران (IPC)
یکی از افق‌ها و تلاش‌های «برجام» این بود که بتواند برای جامعه ایرانی، در ابعاد مختلف و رشته‌های علمی مختلف پیشرفت‌هایی را به همراه داشته باشد که از نظر من این دستاورد، نقطه عطفی در تاریخ ایران است.
همان‌طور که می‌دانید موضوع محوری این همایش بین‌المللی، «بهینه‌سازی قراردادهای نفتی» است؛ موضوعی که به همان IPC اشاره دارد. در واقع IPC مدل‌هایی را در پاسخ به نارسایی و خلأهای موجود در نسل‌های مختلف قراردادهای نفتی ارائه داده که این مدل‌ها توسط اشخاص و نهادهای ذیربط تهیه و عموما با نگاه به آینده و با هدف توسعه کمی و کیفی صنعت نفت ایران تدوین شده است.
اگرچه در حال حاضر به متن این مدل‌ها دسترسی نداریم، اما تاکنون به مدل‌های ارائه شده IPC انتقادهایی وارد شده که به نظر می‌رسد انتقادهای به جا و درستی نباشد؛ چراکه من فکر می‌کنم تغییرات ارائه شده این مدل‌ها بیشتر به نفع ایران باشد. برای مثال یکی از انتقادها در خصوص «مشارکت» شرکت‌های ایرانی با طرف خارجی است. اما پاسخی که به این انتقاد می‌توان داد این است که اولا این توسعه، خصوصاً به صورت کیفی، در تطبیق با روش‌های مدیریتی و روزآمد جهانی اتفاق می‌افتد و ثانیا مشارکتی که از آن سخن می‌رود فقط میان پیمانکاران خواهد بود؛ به عبارتی دیگر، پیمانکار اصلی برای اجرای پروژه با تعدادی از شرکت‌ها مشارکت می‌کند که ضمن این مشارکت، یک الزامی نیز در میان است که پیمانکار را موظف می‌کند از یک شرکت محلی ذیصلاح و با تجربه علمی دعوت به همکاری کند. بنابراین اگر خوب دقت کنیم متوجه خواهیم شد که این انتقاد به هیچ وجه انتقاد صحیح و شایسته‌ای نیست؛ چراکه شرکت‌های محلی با این نوع از مشارکت‌ها، از تکنولوژی و مهارت‌های لازم برخوردار خواهند شد و دستاوردی جز تربیت نیروهای داخلی در صنعت نفت ایران نخواهد داشت.
اگرچه موارد دیگری نیز در این زمینه مطرح شده اما هنوز اشراف کاملی به آنها نداریم؛ اما سعی بر آن است تا زمان برگزاری همایش بین‌المللی «بهینه‌سازی قراردادهای بالادستی نفت و گاز» پیش‌نویس و مدل‌هایی در این زمینه به‌دست بیاوریم تا در روز همایش ارائه دهیم.
انتقال تکنولوژی و دانش فنی زمینه‌ساز پیشرفت
زمانی که سخن از تکنولوژی بمیان می آید منظور آن مجموعه‌پویایی از دانش، تجربه و مهارت است که برای تولید کالا و عرضه خدمات بکار برده می شود. این مجموعه یا در نرم افزار تجلی می‌یابد یا در سخت افزار؛ مثل، تجهیزات، قطعات و ماشین، طرح‌های صنعتی و از همه مهم‌تر مهارت‌های انسانی. البته در این میان باید خاطر نشان ساخت که صرف انتقال تکنولوژی کافی نیست، بلکه لازم است که علاوه بر این دانش، تجربه و مهارت استفاده از تکنولوژی، تعمیر، نگاهداری و بهسازی آن را یاد بگیریم.
از باب مثال، همان‌گونه که در تکنولوژی حمل و نقل، تا زمانی که دانش استفاده از ماشین را نداشته باشیم نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم، درخصوص صنعت نفت هم همین طور است: تکنولوژی عملیات اکتشاف، توسعه و تولید نفت از نوع دانش بنیان است که مبتنی بر علوم مهندسی است و نیاز به خدماتی چون تحقیقات زمین‌شناسی، مطالعات ژئوفیزیکی و لرزه نگاری، نمودارگیری، حفاری، تکمیل چاه، مهندسی مخازن، تعبیه لوله و خدمات نرم افزاری رایانه‌ای دارد. هرکدام از این فعالیت‌ها و خدمات نیازمند لوازم، ابزار، ماشین آلات و دانش فنی است. لذا دسترسی به اطلاعات همه جانبه، زمینه‌ساز پیشرفت در نه تنها تکنولوژی بلکه دانش فنی خواهد بود.
ایران با داشتن بیش از یک قرن تجربه در صنعت نفت به دلایل تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نتوانسته به‌صورت مقتضی تکنولوژی، و نیز دانش فنی استفاده، تعمیر و بهسازی آن را بدست بیاورد. به همین جهت برگزاری این همایش در سطح بین‌الملل می‌تواند زمینه‌ساز انتقال تکنولوژی برای کشورمان باشد.
لازمه پیشرفت، داشتن برنامه‌های آموزشی، تحقیق و توسعه است
از آنجا که مالکین تکنولوژی این خدمات، به منظور حفظ وضعیت انحصاری خود در بازار رقابت، به راحتی حاضر نمی‌شوند تکنولوژی و دانش فنی خود را انتقال دهند و تلاش دارند از طریق رازداری از آن محافظت کنند؛ نباید به طور مطلق به تکنولوژی خارجی وابسته شد. بلکه باید خودنگری کرد و از نیروی کاشناس محلی که پس از سالیان متمادی دانش و مهارت‌های لازم را به‌دست آورده است با مدیریت کارآمد و ایجاد مشوق‌های مقتضی از آن استفاده بهینه کرد. افزون بر این، باید به فکر طرح و اجرای برنامه‌های دراز مدت و کوتاه مدت آموزشی، تحقیق و توسعه باشیم. در این صورت می‌توانیم ساختار فنی و صنعتی لازم را برای جذب تکنولوژی به‌دست آوریم. علاوه بر این به‌منظور ارتقای توانایی و قابلیت فناوری باید نیروی انسانی آزموده و ماهر را برای اجرا، تعمیر، نگهداری و بهسازی لوازم، ابزار، ماشین آلات و نرم‌افزارهایی که در صنعت نفت به‌کار می‌روند را آموزش دهیم و تکنولوژی و دانش فنی تولید و توسعه وسایل، ابزار و ماشین آلات را فرابگیریم. لذا برگزاری این قبیل همایش‌ها که مشارکت حقوق‌دانان بین‌المللی و ملی را در تبادل اطلاعات، تبیین موانع توسعه و ارائه راه حل‌های مقتضی به‌دنبال دارد موثر و راه‌گشا خواهد بود.
login